Nghị định 107 của Chính phủ về quản lý thị trường kinh doanh gas ra đời thỏa mãn mong mỏi lành mạnh hóa thị trường kinh doanh gas của người tiêu dùng và các doanh nghiệp chân chính. Nhưng trái với kỳ vọng, luật chính thức có hiệu lực từ một năm nay mà thị trường gas vẫn “bát nháo” bởi tình trạng tranh mua tranh bán, gas lậu hoành hành. Doanh nghiệp kinh doanh gas thì đau đầu, người tiêu dùng bị móc túi mà chẳng biết kêu ai.

Gian lận gas tung hoành

Anh Quang Vinh, chủ đại lý gas Quang Vinh (quận Bình Thạnh), cho biết: “Tôi đã ba lần tá hỏa khi có khách hàng điện tới hỏi vì sao nhân viên đại lý đến mang bình gas đi mà chờ lâu không thấy họ đưa bình khác đến thế. Thật sự là nhân viên của tôi không làm việc đó. Mục đích chính của hai nhân viên này là xé tem ghi số điện thoại của đại lý Quang Vinh dán trên bếp gas rồi thay thế tem của họ để lần sau người tiêu dùng gọi số này đến giao gas.” Đây là chiêu cạnh tranh tinh vi của các đại lý dựa vào sự nhẹ dạ của người tiêu dùng. Cũng may là gia chủ có lưu số điện thoại của đại lý Quang Vinh nên điện đến thắc mắc. Anh Quang Vinh phải giải thích mãi khách hàng mới hiểu. Nhưng trả giá cho vụ lừa này, gia chủ phải đóng tiền thế chân bình gas mới vì thấy “động”, hai đối tượng đã “cao chạy xa bay”.

Mới đây, lực lượng quản lý thị trường (QLTT) TP Hồ Chí Minh bắt quả tang một đối tượng in tờ rơi giả nhãn hiệu gas Saigon Petro (SP) quảng cáo chương trình khuyến mãi tặng quà khách hàng. Đối tượng thuê một nhà ở địa chỉ 560/12 Trường Chinh, phường 13, quận Tân Bình để hoạt động. Tại hiện trường, lực lượng QLTT thu giữ một bình gas 12kg hiệu V-gas và gần 60kg tờ rơi chưa rải. Thử cân bình gas trên, cơ quan chức năng phát hiện bình chỉ có trọng lượng 6kg. Theo tính toán, với giá bán 322.000 đồng/bình 12kg như hiện nay, chủ đại lý đã “móc túi” người tiêu dùng hơn 160.000 đồng/bình. Đây là hành vi giả mạo, đánh lừa người tiêu dùng và làm mất uy tín thương hiệu gas SP.

Công an Thị xã Bình Long (Bình Phước) vừa xử lý Công ty Hoàng Hải về hành vi vận chuyển 96 bình gas không rõ nguồn gốc đi giao hàng. Trước đó, Công an tỉnh Bình Thuận đã bắt giữ xe tải 86H-7632 chở 238 bình gas loại 12kg và 48kg của Công ty TNHH Thương mại Thái Dương (Bình Thuận). Qua xác minh, cơ quan chức năng xác định các bình gas trên đều giả nhãn hiệu hàng chục hãng gas khác và được chiết nạp trái phép. Công an đã xử phạt công ty Thái Dương số tiền 305 triệu đồng và tịch thu các bình gas.

Theo thống kê chưa đầy đủ của Chi hội gas miền Nam (Hiệp hội gas Việt Nam) từ tháng 11-2009 đến tháng 10-2010, các cơ quan chức năng ở phía Nam đã xử lý 17 vụ kinh doanh gas trái phép thu giữ 1.025 vỏ bình gas giả nhãn hiệu.

Quản lý lỏng lẻo?

Bà Lê Thị Anh Mẫn, Chủ tịch Chi hội gas miền Nam nhận định: “Dù đã có luật, gian lận thương mại kinh doanh gas vẫn chưa có dấu hiệu giảm, gas lậu vẫn hoạt động tưng bừng, mạnh mẽ… Các đối tượng kinh doanh gas trái phép hoạt động công khai, ngang nhiên giữa thanh thiên bạch nhật. Dù các cơ quan chức năng xử lý nhiều vụ kinh doanh gas lậu nhưng đây chỉ là bề nổi rất nhỏ so với thực tế. Ở phía Nam có khoảng 24 trạm chiết nạp gas có dấu hiệu sang chiết lậu, 30% thị phần gas trên thị trường là gas giả nhãn hiệu”.

Sở dĩ, thị trường gas trở nên lộn xộn là do doanh nghiệp để mất hệ thống phân phối. Tất cả các doanh nghiệp đều phá sản kế hoạch lập hệ thống phân phối độc quyền sản phẩm nhằm thực hiện nhất quán chính sách của công ty về giá cả, hậu mãi và chăm sóc khách hàng. Với hình thức kinh doanh “mua đứt bán đoạn”, nhà phân phối và các đại lý chỉ được hưởng chênh lệch giá chứ không được hưởng “hoa hồng”. Vì thế các đại lý không tuân thủ quy định của doanh nghiệp. Chỉ có người tiêu dùng là thiệt.

Dù Nghị định 107 xác nhận quyền sở hữu vỏ bình của các hãng kinh doanh gas nhưng thực tế hiện nay, các hãng không thể quản lý được vỏ bình. Có nhiều lý do khiến vỏ bình gas đang bị mua bán trôi nổi trên thị trường. Tại các đại lý, doanh nghiệp nào muốn tăng  bình gas của mình thì rút vỏ của doanh nghiệp khác ra. Nhiều công ty đang chiếm dụng hàng chục nghìn vỏ của các doanh nghiệp khác, khi tồn trữ rồi thì phải bán ra. Đây là cơ hội cho nhiều đơn vị kinh doanh gas trái phép có điều kiện thu gom vỏ bình gas và tiến hành sang chiết lậu. Ông Hoàng Anh, Phó Chủ tịch Chi hội Gas miền Nam đưa ra đề xuất: “Bộ Tài Chính nên nhanh chóng thống nhất mức cước vỏ bình. Vì hiện nay, giá cước không thống nhất và thấp hơn giá trị thật là kẽ hở cho kẻ gian chiếm dụng vỏ bình rồi cắt tai, mài xách thay đổi thương hiệu.”

Điều gây bức xúc đối với hầu hết doanh nghiệp kinh doanh gas là luật vẫn buông lỏng quản lý các trạm chiết –  nơi đi ra của gas lậu. Nghị định 107 không giới hạn số lượng doanh nghiệp trạm chiết được ký để dễ quản lý. Các trạm chiết thoải mái nhận hợp đồng sang chiết bất cứ đối tượng nào nên gas lậu vẫn có cơ hội tồn tại. Ông Đặng Vinh Sang, Tổng giám đốc Công ty TNHH Một thành viên Dầu khí TP Hồ Chí Minh (Saigon Petro) cho biết: “Thực ra, việc phát hiện những cơ sở kinh doanh gas lậu không khó vì các trạm chiết nạp hoạt động công khai. Trong khi đó, Nghị định 107 không nêu rõ yêu cầu kỹ thuật là các trạm chiết phải được xây dựng tường rào thông thoáng để vừa đảm bảo an toàn cháy nổ vừa kiểm soát được tình trạng sang chiết lậu. Hiện nay, việc xây dựng tường rào bịt bùng tại nhiều trạm chiết là cơ hội thực hiện hành vi gian dối sang chiết nạp lậu.”

Còn đó những băn khoăn

Nghị định 107 chính thức áp dụng từ ngày 15-1 đáp ứng yêu cầu về tăng cường quản lý của nhà nước trong hoạt động nhận khẩu, sản xuất và kinh doanh gas nhằm chấn chỉnh hoạt động kinh doanh gas. Đây được xem là khung pháp lý đồng bộ từ sản xuất đến lưu thông loại hàng hóa đặc biệt là gas. Tuy nhiên, nghị định cũng bộc lộ một số điểm chưa hoàn hảo khiến một số doanh nghiệp vướng vào tình trạng “dở khóc dở cười”.

Việc giới hạn số lượng vỏ bình là bất hợp lý, vô tình đóng khung thị trường, không cho doanh nghiệp mới tham gia thị trường. Một doanh nghiệp mới phải mất ít nhất 3 – 5 năm mới được thị trường chấp nhận. Nên nếu yêu cầu doanh nghiệp đạt số lượng 300.000 vỏ bình là quá lớn. Sức ép phải chạy đủ lượng vỏ bình để tồn tại khiến nhiều doanh nghiệp cạnh tranh không lành mạnh, thị trường gas thêm hỗn loạn.

Sở Công thương các địa phương có nhiều cách hiểu khác nhau về quy định số mặt hàng được bán trong các cửa hàng, đại lý. Theo Nghị định, mỗi đại lý, cửa hàng chỉ được ký hợp đồng làm đại lý cho tối đa ba thương nhân kinh doanh gas đầu mối hoặc tổng đại lý. Một số địa phương cho rằng, đại lý chỉ được kinh doanh tối đa ba thương hiệu gas. Nhưng cũng có quan điểm cho rằng  với quy định được ký kết với ba thương nhân kinh doanh gas đầu mối, mỗi đại lý được kinh doanh tối đa chín nhãn hàng. Theo giới kinh doanh gas, văn bản quy định không rõ ràng khiến nhiều đại lý trở nên lúng túng không biết phải xử lý thế nào.

Ông Chu Văn Đức, Giám đốc công ty phân phối khí đốt gas Thủ Đức cho rằng: “Nghị định ra đời tạo hành lang quản lý thị trường gas nhưng vấn đề là cần sự giám sát chặt chẽ của cơ quan chức năng. Để chấm dứt tình trạng sang chiết gas lậu, các cơ quan chức năng cần phải có chủ trương tạo án điểm lớn để tạo sự răn đe các cơ sở vi phạm. Có nghị định cần phải có người đi kiểm tra nhưng cơ quan chức năng chưa kiểm tra, xử lý mạnh tay.”

(Theo Báo Thời Nay - 03/01/2011)